21 September 2024 : Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थी: महत्व, पूजा विधी आणि आरोग्य लाभ

Ekda NAkki Bagha

प्रस्तावना: Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थी म्हणजे काय?

Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थीचा अर्थ

Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थी म्हणजे गणेश चतुर्थीच्या आधीच्या चतुर्थीला साजरा केली जाणारी एक खास उपासना. या दिवशी, गणेशाच्या उपासनेने आपल्या जीवनातील संकटे आणि अडचणी दूर होतात अशी श्रद्धा आहे. भक्त गणेशाच्या पूजा करून आणि उपवासी राहून त्यांच्या आशीर्वादाची प्राप्ती करतात. Sankashta Chaturthi |  संकष्ट चतुर्थी म्हणजे संकटांना पार करून आनंद आणि समृद्धीच्या मार्गावर जाण्याची संधी.

गणेश चतुर्थीच्या महत्त्वाचे स्वरूप

गणेश चतुर्थी म्हणजे गणेश भगवानचा जन्मदिन, जो प्रत्येक वर्षी भाद्रपद शुक्ल चतुर्थीला साजरा केला जातो. या दिवशी गणेशाची पूजा करून भक्त त्यांना कुटुंबातील सुख-समृद्धी, यश आणि आरोग्याची आशीर्वाद देण्यासाठी प्रार्थना करतात. गणेश चतुर्थीचा महत्त्वाचा भाग म्हणजे आपल्या जीवनातील अडचणी दूर होण्यासाठी आणि नव्या सुरुवातांसाठी गणेशाची उपासना. उत्सवात गणेशाच्या मूळची प्रतिष्ठा, मस्तकाधारित पूजा, आणि आनंददायक गजरासह सार्वजनिक आणि कुटुंबीय उत्सव होतात, ज्यामुळे समाजात एकता आणि उत्साह निर्माण होतो.

Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थी कधी आणि का साजरी केली जाते?

Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थीची तारीख आणि महत्व

Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थी प्रत्येक महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या चतुर्थीला येते, म्हणजे चंद्राच्या पूर्ण वर्तुळात आलेल्या चौथ्या दिवशी. या दिवशी गणेशाची उपासना केली जाते, आणि या उपासनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे आपल्या जीवनातील संकटे आणि अडचणी दूर करणे. Sankashta Chaturthi |संकष्ट चतुर्थीला गणेशाची पूजा करून भक्त त्यांच्याकडून संकटमुक्ती, यश, आणि सुखाची कामना करतात. हा दिवस विशेषतः उपवासी राहून आणि व्रत ठेवून साजरा केला जातो, ज्यामुळे आध्यात्मिक आणि मानसिक शांती प्राप्त होते.

या दिवशी साजरा होणारा गणेश उत्सव

Sankashta Chaturthi |संकष्ट चतुर्थीच्या दिवशी गणेश उत्सव साधारणतः साधेपणाने साजरा केला जातो. या दिवशी, भक्त गणेशाची पूजा करून आणि उपवासी राहून त्यांच्याकडून संकटमुक्ती आणि सुखाची प्रार्थना करतात. घराघरांत गणेशाची मूळ प्रतिष्ठापित केली जाते, त्यानंतर अभिषेक, पूजा, आणि आरती केली जाते. काही ठिकाणी सार्वजनिक रूपात गणेशाच्या मूळसह भव्य पाटी सजवली जाते, आणि भक्त त्यास आशीर्वाद देण्यासाठी एकत्र येतात. उत्सवाच्या दिवशी साधा, शांत आणि ध्यानपूर्ण वातावरण तयार करून गणेशाच्या भक्तीत वेळ घालवला जातो.

संकष्ट चतुर्थी पूजा विधी

गणेशाची मूळ (आवश्यक पूजासाहित्य)

गणेशाची मूळ म्हणजे गणेशाच्या पूजेसाठी आवश्यक असलेली सर्व सामग्री. यामध्ये साधारणतः खालील गोष्टींचा समावेश असतो:

• गणेशाची मूळ: हायपरबोलिक किंवा विशिष्ट आकारात असलेली गणेशाची मूळ, जी पूजेला ठेवली जाते.
• तूप: गणेशाला अभिषेक करण्यासाठी आणि नैवेद्य तयार करण्यासाठी.
• फूल: गणेशाच्या मूळसाठी सजवण्यासाठी आणि पूजेच्या वेळी अर्पण करण्यासाठी.
• फळे: शुद्ध आणि ताज्या फळांचा नैवेद्य म्हणून उपयोग.
• पान, कडुलिंबाचे पान: गणेशाच्या मूळला सजवण्यासाठी.
• पिठले आणि खीर: नैवेद्य म्हणून अर्पण करण्यासाठी.

पूजा करण्याची प्रक्रिया: अभिषेक, अर्पण, आणि आरती

पूजा करण्याची प्रक्रिया साधारणतः खालीलप्रमाणे असते:

1. अभिषेक: गणेशाची मूळ स्वच्छ करून त्यावर तूप, पाणी, दूध, आणि विविध वस्तूंचे अभिषेक केले जाते. हे पवित्रता आणि गणेशाच्या कृपेसाठी असते.
2. अर्पण: गणेशाला अर्पण करण्यासाठी फुलं, फळं, आणि विशेष नैवेद्य (अन्न) गणेशाच्या मूळसमोर ठेवले जातात. हे अर्पण म्हणजे भक्ती आणि आदर व्यक्त करण्याचा एक भाग आहे.
3. आरती: पूजा पूर्ण झाल्यावर गणेशाच्या मूळसामोर दीप किंवा आगळं ठेवून आरती केली जाते. आरती करताना मंत्र उच्चारले जातात, आणि गणेशाला नमन करून आशीर्वाद प्राप्त केला जातो.

विशेष पूजेतील मंत्र आणि प्रार्थना

विशेष पूजेतील मंत्र आणि प्रार्थना गणेशाच्या पूजा विधीत वापरले जातात. काही प्रमुख मंत्र आणि प्रार्थना खालीलप्रमाणे:

1. “ॐ गण गणपतये नमः”: हा मंत्र गणेशाच्या मूळच्या समोर उच्चारला जातो, ज्यामुळे गणेशाची कृपा प्राप्त होते.
2. “ॐ विघ्ननाशनाय नमः”: या मंत्राद्वारे गणेशाला विनंती केली जाते की, ते जीवनातील सर्व अडथळे आणि विघ्न दूर करावे.
3. “गणपती बप्पा मोरया”: हा लोकप्रिय मंत्र गणेशाच्या आरतीवेळी म्हणला जातो, जो गणेशाच्या आशीर्वादाची आणि भक्तीची व्यक्तीकरण करतो.
4. “श्री गणेशाय नमः”: गणेशाच्या पायाखाली तोंड करून सांगितला जाणारा मंत्र, जो गणेशाच्या पावित्र्याची आणि आशीर्वादाची प्रार्थना करतो.

Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थीचे धार्मिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व

गणेशाच्या उपासनेने मिळणारे लाभ

गणेशाच्या उपासनेने मिळणारे लाभ:

1. संकट मुक्ती: गणेशाची पूजा अडचणी आणि संकटे दूर करण्यात मदत करते, त्यामुळे जीवनात सुख-समृद्धी येते.
2. यश व फळे: गणेशाच्या आशीर्वादाने कामकाजात यश प्राप्त होते आणि प्रयत्नांना फळ मिळते.
3. आध्यात्मिक शांती: गणेशाच्या उपासनेने मनाला शांती आणि स्थिरता प्राप्त होते, ज्यामुळे मानसिक तणाव कमी होतो.
4. आर्थिक समृद्धी: गणेशाच्या पूजा आणि व्रतामुळे आर्थिक स्थितीत सुधारणा होते आणि धनलाभ मिळवण्याची संधी वाढते.

Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थीला पूजा केल्याचे फायदे

Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थीला पूजा केल्याचे फायदे:

1. संकटांचा निवारण: Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थीला पूजा करून जीवनातील अडचणी आणि संकटे दूर केली जातात, आणि स्थिरता प्राप्त होते.
2. आध्यात्मिक शांती: उपासना आणि उपवासामुळे मनाला शांती आणि मानसिक स्थिरता मिळते, ज्यामुळे जीवन अधिक आनंदी आणि संतुलित होतो.
3. यश आणि समृद्धी: गणेशाच्या आशीर्वादाने कामकाजात यश प्राप्त होते आणि आर्थिक समृद्धी वाढवता येते.
4. आरोपणाची शुद्धता: पूजा करून स्वतःच्या वर्तनाची आणि विचारांची शुद्धता साधता येते, ज्यामुळे जीवनात नैतिक आणि आध्यात्मिक उन्नती साधता येते.

Sankashta Chaturthi | संकष्ट चतुर्थीच्या दिनचर्या आणि नियम

व्रत ठेवण्याचे नियम

व्रत ठेवण्याचे नियम:

1. शुद्धता: व्रताच्या दिवशी शारीरिक आणि मानसिक शुद्धतेचा पाळा घ्या. स्नान करून स्वच्छ वस्त्रे घालावीत.
2. उपवास: व्रताच्या दिवशी विशेषतः एक वेळच अन्न ग्रहण करा किंवा पूर्णपणे उपवासी राहा. उपवास ठेवताना पाणी, फळं, आणि दूध यासारख्या शुद्ध पदार्थांची अनुमती असते.
3. पूजा विधी: गणेशाच्या मूळची पूजा करताना शुद्ध मनाने आणि श्रद्धेने अभिषेक, अर्पण आणि आरती करा.
4. प्रणाम आणि प्रार्थना: व्रताच्या दिवशी गणेशाला विशेष प्रार्थना आणि मंत्रोच्चारण करा.
5. साधेपण: व्रताच्या दिवशी संयमित आणि साधेपणाने वागावे. तामसिक आणि ऐहिक गतिविधी टाळा.
6. ध्यान आणि तप: व्रत ठेवताना ध्यान आणि तप साधा. मनाची एकाग्रता आणि भक्ती वाढवा.
7. सत्कार्य: व्रताच्या दिवशी दानधर्म, सेवा, आणि अन्य धार्मिक कार्ये करा.

उपवासी राहण्याची पद्धत

उपवासी राहण्याची पद्धत:

1. तयारी: उपवासी राहण्याच्या दिवशी, आदल्या दिवशी रात्रीचे भोजन साधे आणि पचनक्षम असावे. तासभर उपवासी राहण्याची तयारी करा.
2. आहार: उपवासी असताना फक्त शुद्ध पदार्थांचा उपयोग करा. पाणी, फळं, दूध, आणि काही विशेषतः उपवासासाठी तयार केलेले अन्न (जसे की साबूदाणा खिचडी) यांची वापर करा.
3. जल सेवन: पुरेसे पाणी पिणे महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे शरीर हायड्रेटेड राहते आणि उपवासाच्या दिवशी ताजेतवाने वाटते.
4. संयम: उपवासी असताना संयम आणि धीर ठेवणे आवश्यक आहे. तणाव किंवा भूक सहन करणे महत्त्वाचे आहे.
5. प्रार्थना आणि ध्यान: उपवासी राहण्याच्या दिवशी ध्यान आणि प्रार्थना करा. त्यामुळे मन शांत राहते आणि उपवास सहजतेने पार पडतो.
6. विश्रांती: गरजेपेक्षा जास्त काम किंवा शारीरिक श्रम टाळा. आराम आणि विश्रांती घेतल्याने उपवासी राहणे सोपे होते.
7. साधेपणा: उपवासी असताना आहाराचे प्रमाण कमी ठेवा आणि संयमाने वागा. पचवण्यास सोपे पदार्थ वापरा.

आहाराच्या परंपरा आणि नियम

आहाराच्या परंपरा आणि नियम:

1. शुद्धता: आहारात शुद्ध आणि स्वच्छ पदार्थांचा वापर करा. ताजे आणि पावित्र्यपूर्ण अन्नच ग्रहण करा.
2. साधेपणा: जास्त तिखट, तेलकट, आणि तामसिक पदार्थ टाळा. साधे आणि हलके अन्न अधिक योग्य ठरते.
3. उपवासाचे नियम: उपवासी असताना फक्त फळं, दूध, आणि उपवासासाठी विशेष तयार केलेले पदार्थ खा. अन्न कमी मात्रेतील आणि पचनास सोपे असावे.
4. समयपालन: आहाराच्या वेळा ठरवलेल्या असाव्यात आणि नियमितपणे खा. म्हणजे पचन व्यवस्थित राहते.
5. आहाराचे प्रमाण: अन्नाचे प्रमाण नियंत्रित ठेवा. अतिसेवा आणि पिठले पदार्थ कमी करा.
6. संतुलन: आहारात विविध पोषक तत्वांचा समावेश करा – प्रथिने, खनिज, आणि जीवनसत्त्वे यांचा समावेश असावा.
7. पाणी पिणे: पुरेसे पाणी प्या. त्यामुळे शरीर हायड्रेटेड राहते आणि पचन सुधारते.